Pir H. D. ile günlerce süren röportajdan bazi kisimlarin oldukca kisaltarak, satirbaslarinin türkce cevirisini buradan verecegiz. Diger bölümler ise Dersim inancinin kurumsallasmasina hizmet amaciyla bilimsel olarak degerlendirilecektir. Röportaj sonrasi Dersimdeki inancin, mitolojinin ve felsefenin ne kadar da derin oldugunu sarsilarak gördük. Bu inanc ne alevilikle nede baska devsirmeci yöntemlerle aciklanabilir.

Dersimliler olarak inancimiza hak ettigi degeri bundan böyle verecegiz. Inancimiza geri dönüsü sagladigi icin Pirimiz H. D. ye sonsiz tesekkürler. Pir H.D. kisa bir süre önce Dersime geri dönmüstür. Bize düsende bu kutsal ülkeye geri dönüstür.

- Pirema inancimizla ilgili bir cok sorumuz var. Öncelikle nedir bizim inancimizin ismi?

- HD: (Gülerek) Devlet o kadar Dersimi hirpalamiski, Inancimizdan bir sey geriye kalmamis nerdeyse. Ne Alevilik, nede Kizilbaslik bizim inancimizin ismidir. Bunlar sadece Türklerin Türkce ifadeleridir. Bizim inancimiza Rae Heq veya Itikate Dersim diyebiliriz. Yanliz Dersimin sinirlari su anki sinirlar degildir, bunu dikkate almak lazim.

- Peki nereden türüyor bu isimler? Alevilik, Kizilbaslik…

- HD: Kendi tarihini yazamayan halklarin tarihleri hep düsmanlari tarafindan yazilmistir. Biz kendi inancimiza bu kadar uzak durdugumuzdan dolayi, devlet ve onun adamlari bizimle böyle alay ediyorlar. Bunlar sisteme dayanan alay gecmelerdir. Nasil 1990 larda gelisen „Siz Kürt degil, gercek Türksünüz“ kampanyasi belirli odaklardan yayildiysa, inanc alanindada „Sizin inancinizin ismi Aleviliktir, Kizilbasliktir“ yaydirildi. Dersim inanci kisaca yukarida dedigim gibi Itikate Dersim, Rae Heq seklinde adlandirilabilir. Inancimiz özüyle, tarihi ile, diliyle kendine hastir.

- Kimdir Tanrilari Itikate Dersimin?

- HEQ / HAK, Xizir ve Duzgini sayabiliriz. Gene Oli, Günes (Roshtiye), Ay, Ates ve Ziyaretlerde (Kemere Duzguni, Thuzik Bawa, Heniyo Pil, Gola Buyere, Khalo Sipe, Cime Muzir Bawa vb.) kutsaldir. Bas tanrilar Heq ve Xizirdir. Heq yeryüzünde degil, göktedir. Dünya isleriyle ugrasmaz o. O görür ve gözetir. Yeryüzündeki olaylarla Xizir ugrasir. Bunun yaninda Wayire Hard u Asmeni (Yer ve Gök Tanrisi), Wayire Ceyi (Ev Tanrisi), Wayire Jiar u Diyaru (Kutsal Mekanlar Tanrisi), Wayire Mal (Hayvanlar Tanrisi) gibi Tanrilar mevcuttur. Inancimizda Ates ve Su kutsaldir. Bu durum eski yunanlilarda ve Ermenilerdede böyledir.

- Xizir konusunda bizi aydinlatsaniz?

- H.D.: Xizir adina baska inanc ve kültürlerdede raslamak mümkün. Alevilerdede bu mevcut, ama anlam ve icerik olarak bu Itikate Dersimden (Dersim inancindan) uzak. Onlarda Xizir bir ermistir, evliyadir. Itikate Dersimde Xizir Bastanridir. Bizim inancimizda Xizir aksakalli bir yasli tarzinda somutlasiyor. Saci sakali, giysileri ve ati da beyazdir. Biz bu ati Astoro Qir diye adlandiririz.

- Diger önemli tanrisal kavramda „DUZGIN“

- HD: Itikate Dersimde Duzgin dara düsenin kurtaricisidir. O Dersim semalarinda kanat cirpar, Dersimi korur. Onunda ati vardir, Kimet ismini veririz biz ona. Zora düsen Dersimli „Ya Duzgin“ diye yakardigi an, Duzginin ati Kimet onlara yetismis ve yardim etmistir. Duzgin Dersimlileri bütün kötülüklerden, olmadik kazalardan korumaktadir. Duzginin Askerlerine ise „Eskere Duzguni“ deriz. Bunlar iyilik melekleridir. Dersimi korumak icin kötülük meleklerine karsi savasanlar iste bu meleklerdir.

 Itikate Dersimde kötü melekler oldugunu

- HD: Dersim inanci yer yer dualisttir. Buna göre her sey iyilik ve kötülük üzerine kurulmustur. Meleklerde öyle, iyi melekler (Milakete xer) ve kötü melekler (Milakete xiravin). Bunlar devamli bir sekilde amanciz kavga verirler. Itikate Dersimde kötülük melekleri Dersime ve halkina her türlü belayi getirmeye calisirlar. Yani Dersimde sadece iyilik melekleri, kutsal ziyaretler degil bunun hemen yaninda kötülük melekleride mevcuttur. Iyilik melekleri ise kendisine inananlari korumakta ve kötülük meleklerine karsi korumaktadir.

- Gözümüze carpan sey, Dersimde atli tanrilarin coklugu

- HD: Cok dogru. Itikate Dersim atli tanrilardan ve ziyaretlerden olusur diyebiliriz.

- Itikate Dersimde cok tanricilik vardir demek dogru olurmu?

- HD: Kesinlikle. Paganizmi Dersimde bulmak mümkün. Cok tanrili doga dini diyebiliriz. Bu anlamiyla panteisttir Dersim inanci. Yani dogayla tanrilar birdir Dersimde. Ulu daglar, pinarlar kutsaldir Dersimde.
Paganizm ve Panteizm her ikiside cok eskilere dayanir. Bunlari eski Kürtlerde, Sumerlerde, Hititlerde, Yunanlilarda bulmak mümkün. Bakin Anadolu Aleviligi cok tanrili degildir. Buna dikkat etmek gerekiyor. Onlar icin varsa yoksa Allah, Alidir. Onlar bir inanci kafalarina gore yorumluyorlar. Onlarin varacagi nokta tek tanrici bir islam versiyonu olacaktir. Cemevlerinin acilmasi filan bunun bir ifadesidir. Dersimlilerin bu konuda cok uyanik olmalari gerekiyor

- Peki Cennet ve Cehennem durumu nasil Itikate Dersimde?

- HD: Itikate Dersimde her ikiside yoktur. Ödülde Cezada Xizir tarafindan bu dünyada veriliyor. Insan öldügünde ruhu baska bir canlida kendini buluyor. Yanliz kutsal insanlarda ve evliyalarda durum farkli. Bunlar daha yüce bir yere, yani tanrisallasarak „Eskere Duzgini“ ye katiliyorlar. Eskere Duzgini zaten Dersimin vefat eden evliyalaridir. Bunlarda Duzgin gibi atlidirlar.

- Yabani hayvanlarin yenmesi neden yasak?

- HD: Itikate Dersimde dağkeçisi vb. doğa hayvanları Duzgın’a aittir. Bundan dolayı da Dersim’de bunları öldürmek günahtır. Her kim ki bunları öldürürse başını kaza ve beladan kurtaramaz.

- Peki bu kadar derin inancimiz varken, neden baska seylerle kendilerini avutuyor Dersimliler?

- HD: Devlet inancimizin en büyük önderlerini planli bir sekilde ya katletti yada baska alanlara kanalize etmesini bildi. Bazilari satin alindi, bazilari asimile oldu, bazilari ise Dersim katliaminin acisina dayanamadi. Bu bir tek inanc alaninda degil, politik alandada böyle. Kendi siyaseti dururken, türk siyaseti yapti bizim en cesur genclerimiz. Inanc alaninda bu böyle. Kolaya kacma, basite kacma diyebiliriz. Pirlerimiz organize olamadilar, onbinlerce sayfaya sigmayacak bu mitolojiyi normal insanin anlayacagi sekilde standard hale getirmedik. Yogun devlet terörü, baskilar ve asimilasyon Dersimin sadece dilini degil inancini, felsefesini, bilimini ve siyasetini mahfetti. Durum böyle olunca kimisi türk solunda buldu kendini, kimisi Camide, kimisi Cemevlerinde, Derneklerde… Cok aci söyleyecem ama Dersimin en büyük sorunu Devlet, Dersimden kopuk türk solculugu, Itikate Dersimle hic bir bagi olmayan Aleviliktir. Bu üclü Dersimliyi dilinden, inancindan, siyasetinden etmek icin hala cabaliyor. Baskada bir sey söylemeye gerek yok. Her alan ayri bir sekilde özenle örgütlenmeli.

- Peki ne yapilmali?

- HD: Dersimliler yan yana gelmeli. Öncelikle dilin kurtarilmasi gerekiyor. Cünkü dil kayboldumu inancta, siyasete, felsefede bitiyor Dersimde. Buda Dersimin bitmesi anlamina geliyor. Devlet dilimizin yerine Türkceyi, binlerce yillik siyasetimizin yerine Türk solculugunu, inancimizin yerine ise 5-10 yillik gecmisi olan Aleviligi-Cemevlerini getirmek istiyor. Dilimizi bilmeyene Dersimli demeyin, ayiplayin. Dersimli olmanin ilk kosulu bu dili bilmektir. Bunu yapmayanin pesini kötülük melekleri birakmayacaktir. Kendi tanrilarini, inancini unutana ise hic bir inanc yardimci olmayacaktir. Ülkenize ve kutsal mekanlariniza geri dönün. Bize propaganda yapan, direnen adamlar degil dilini, inancini bilen Dersimliler lazim...

- Inancimiz Alevilikle yok ediliyor diyorsunuz, cok...

- HD: Bunu anlamak icin illa Pir veya Evliya olmak gerekmiyor (Gülüyor) Itikate Dersimi inceleyin, anlayin ve gidin bir Cemevine bakin. Ortak bir sey bulamazsiniz. Bizim inancimiz binlerce yildir kendi dilimizden yapildi, simdi ise Cemevlerinde türkce islami dualar yapiliyor. Bunu yapanlarin coguda Dersimli. Cehaletin, kendinden kacisin isaretedir bu. COk sükürki bir cok gencimiz bu oyunun farkinda. Dilimiz olmadan, vatanimiz Dersim hür olmadan inancimizin var olmayacagini biliyor ve anliyor bu genclerimiz. Israil ve Ibranice olmadan yahudilik olmaz... Dersim ve Kirmancki olmadan Itikate Dersim olmaz. Bunu kafanizdan cikarmayin.

- Peki inanc bazinda neler yapilmali?

- HD: Dersim inanci cok karmasik ve derindir. Yahudilerin yaptigi gibi bizimde otutup inancimizi standart hale getirmemiz gerekiyor. Arap ve Müslümanliktan sonradan gecen seyler temizlenmeli, Dersim Inanci alevilikten ayri kurumsallasmalidir. Pirler ve Bawalari yetistiren kurumlar yaratilmali, Dersim inancini arastiran enstitüler kurulmalidir. Yaslilar olarak sizlere tüm detaylari verdik. Gerisi siz genclerin isi. Dersim yolunda yürüyün. DIlinizi ögrenin, vataniniza dönün, Dersim siyasetini Seyit Riza isiginda tekrar yaratin. Dersim felsefesini ögrenin, Dersim Üniversitesinde bunun bölümünü acin, Dersim inancini yasatin. Dersimi slogan olarak yasamayin, özüyle yasayin.